مالیات مردم داراب در زمان قوام الملک چه مقدار بود؟
جلیل سلمان-کتاب «برگی از تاریخ جنوبِ ایران» اثر «سید عامر هاشمی» است که به اوضاع سیاسی اجتماعی ایالات جنوب ایران طی سالهای ۱۳۰۳ و ۱۳۰۴ پرداخته است. این کتاب حاوی ۱۰۸ گزارش و مقاله راجع به اوضاع بنادر و جزایر خلیج فارس و دریای عمان است که مجموعاً از ۶۰ نسخه نشریه ی هفتگی حبل […]
جلیل سلمان-کتاب «برگی از تاریخ جنوبِ ایران» اثر «سید عامر هاشمی» است که به اوضاع سیاسی اجتماعی ایالات جنوب ایران طی سالهای ۱۳۰۳ و ۱۳۰۴ پرداخته است. این کتاب حاوی ۱۰۸ گزارش و مقاله راجع به اوضاع بنادر و جزایر خلیج فارس و دریای عمان است که مجموعاً از ۶۰ نسخه نشریه ی هفتگی حبل المتین چاپ کلکته، مربوط به سالهای ۱۹۲۴ و ۱۹۲۵ میلادی مطابق با ۱۳۰۳ و ۱۳۰۴ هجری شمسی گردآوری شده است.در صفحه ۷۹ این کتاب مطلبی تحت عنوان ” فارس می سوزد ” با امضاء شخصی به نام «دلسوخته» آمده که در واقع نام مستعار مرحوم« سید علاء الدین مورخ » می باشد که نیمی از عمر خود را صرف مبارزه سیاسی با عوامل قاجار و خوانین وقت نمود و نهایتاً در سن ۹۰ سالگی در اثر تصادف با اتوبوس شرکت واحد در یکی از خیابانهای تهران درگذشت. تاریخ این مطلب مربوط به جمعه ۱۰ آوریل ۱۹۲۵ مطابق با ۲۱ فروردین ماه ۱۳۰۴ به شماره ۱۰ و در صفحه ۵ حبل المتین می باشد که در آن به تظلمات وارده بر مردم و میزان مالیات های نواحی مختلفی همچون داراب اشاره شده است. مطابق جدول ذکر شده، جمع مبالغ اصلی مالیات های تعیین شده برابر با ۹۱۰۵۵ تومان می باشد اما مبلغ پیشکش شده نهایی به عدد ۱۶۷۷۰۰ تومان رسیده است که نشان از فشار بی امان عُمال حکومتی بر مردم آن زمان برای دریافت مبالغی بیش از مالیاتهای تعیین شده می باشد. از همین رو متن اصلی نگاشته شده توسط سید علاء الدین مورخ که ما را به درک بیشتر شرایط حاکم بر آن دوران نزدیک تر می نماید بدون هیچ کم و کاستی بشرح ذیل تقدیم علاقمندان به تاریخ می شود.
۶۳-فارس می سوزد
(پیرو تظلمات اهالی جهانگیره)
«… آقای قوام الملک(حاکم کل فارس) هرساله بنا به معمول به اسم سرکشی به ابوابجمعی اش… برای چاپیدن اهالی فلکزده داراب، فسا، سروستان، سبعه جات ،… فین، گهره، رضوان، رودان، حاجی آباد، مزایجان، آبشور، بلوکات بیدشهر، بناروئیه، لار، گراش ، اِوَز، صحرای باغ، اشکنان، گاوبندی، جهانگیره، بَستَک، و جزیره قیس و…
اول برج حمل به لار که مرکز صفحات فوق الذکر است وارد میشود و خطوط به اطراف و اکناف برای آنانکه میداند خیال حکومتی و یا کلانتری در سر دارند مینویسد… داوطلبان نیز با کمال استعجال بجانب لار عزیمت مینمایند و پیشکش ها را تقدیم آقای قوام الملک شیرازی میکنند… سپس توسط میرزا ابراهیم خان منشی باشی، اعلان حراج ولایات به داوطلبان داده میشود؛ آقایان نیز هر یک از دیگری سبقت جُسته و مبلغی اضافه مینمایند… بالاخره با هزار مُرافعه که بین آقایان داوطلب در میگیرد و بعضی اوقات به خونریزی هم منجر شده… نقاط فوق الذکر به مبالغی که در ذیل درج است، به هر یک از آقایان اجاره داده و خط اجاره نامه که عبارت از (حکم) باشد به آنان تسلیم میدارند…
صورت مأخوذی قوام الملک که سالانه دریافت میدارد به شرح ذیل است:
۱-ایلات خمسه و بهارلو ……………………………اصل مالیات ۳۰۰۰ تومان-پیشکش ۵۵۰۰ تومان
۲-داراب …………………………………………………اصل مالیات ۳۵۰۰ تومان-پیشکش ۳۵۰۰ تومان
۳-سروستان …………………………………………..اصل مالیات ۱۵۰۰ تومان-پیشکش ۲۵۰۰ تومان
۴-فسا …………………………………………………..اصل مالیات ۴۰۰۰ تومان-پیشکش ۹۵۰۰ تومان
۵-سبعه جات ………………………………………..اصل مالیات ۱۰۰۰۰ تومان-پیشکش ۳۲۰۰۰ تومان
۶-فین، گُهره و رضوان ……………………………اصل مالیات ۴۰۰۰ تومان-پیشکش ۸۵۰۰ تومان
۷-رودان ……………………………………………….اصل مالیات ۱۸۰۰۰ تومان-پیشکش ۲۵۰۰۰ تومان
۸-حاجی آباد ………………………………………..اصل مالیات ۲۰۰۰ تومان-پیشکش ۳۵۰۰ تومان
۹-مزایجان …………………………………………….اصل مالیات ۱۰۰۰ تومان-پیشکش ۲۵۰۰ تومان
۱۰-آبشور ………………………………………………اصل مالیات ۳۰۰۰ تومان-پیشکش ۵۵۰۰ تومان
۱۱-بلوکات بیدشهر ………………………………..اصل مالیات ۶۰۰۰ تومان-پیشکش ۶۵۰۰ تومان
۱۲-بناروئیه …………………………………………..اصل مالیات ۷۰۰۰ تومان-پیشکش ۱۵۵۰۰ تومان
۱۳-لار و گراش ……………………………………..اصل مالیات ۱۲۶۰۰ تومان-پیشکش ۱۷۲۰۰ تومان
۱۴-اِوَز …………………………………………………اصل مالیات ۱۴۵۵ تومان-پیشکش ۴۰۰۰ تومان
۱۵-صحرای باغ …………………………………….اصل مالیات ۲۵۰۰ تومان-پیشکش ۵۰۰۰ تومان
۱۶-اِرَد و فِداغ ……………………………………..اصل مالیات ۲۰۰۰ تومان-پیشکش ۵۵۰۰ تومان
۱۷-اشکنان …………………………………………اصل مالیات ۳۰۰۰ تومان-پیشکش ۴۰۰۰ تومان
۱۸-گاوبندی ……………………………………….اصل مالیات ۲۵۰۰ تومان-پیشکش ۳۵۰۰ تومان
۱۹-جهانگیره و بَستَک ………………………..اصل مالیات ۴۰۰۰ تومان-پیشکش ۸۵۰۰ تومان
خوانین پس از اخذ قرارداد قطعی… سند گرفته و مراجعت مینمایند…
هریک از ایشان در برابر پرداخت هر هزار تومان، دو تا سه هزار تومان از مردم اخذ مینمایند. چون ذکر این همه موجب اطناب است، فقط شرح حال سه نفر از ایشان را نگاشته، توجه نظر اولیاء دولت و مجلس شورای ملی را به سایرین منعطف ساخته، میگوئیم مُشت نمونه خروار است:
۱-رضا قلیخان بید شهری ضابط بلوک بیدشهر که بیدشهر را سالانه ۱۲۵۰۰ تومان اجاره مینماید… صورت مأخوذی وی را یکی از مبصرین بدست آورده و به نظر یکی از وزراء نیز رسانیده است، جمله اش در یکسال ۷۸۵۵۵ تومان بوده. نگارنده نیز بنظر خود دیده ام که این مبلغ را با انواع و اقسام ظلم و فساد از مردم اخذ کرده، چون در یکی از جراید مرکز درج شده، در اینجا لازم به شرح و بسط ندانستم.
۲-اقتدارالسلطان علی محمد خان گراشی که ضابط لار و توابع است؛ خودش چندان رشادت ندارد ولی توسط چند نفر اوباش و رجام که بنام حفظ امنیت دور خودش جمع کرده، روزانه به قتل و غارت میپردازد…
۳-صولت الملک بستکی و پسران او سطوت الممالک و صولت الممالک، سرسلسله ارتجاعیون، و بر باددهندگان جهانگیره و بَستَک، و کُشنده تدریجی ۱۵۰ نفر مردم بیگناه…
این آقا به مالیات هنگفتی که از مردم میگیرد قانع نشده، با چوب و داغ و زنجیر و حبس و اقسام فجایع، مبالغی از مردم میگیرد و حق هم دارد چون ۳۰۰ نفر فامیل و ارقاب دارد…
مردم بیچاره جهانگیره نیز از چاره درمانده و جلاء وطن اختیار نموده، دست عیال و اطفال خویش را گرفته، به گدائی و دریوزگی بجانب عمانات رهسپار میشوند…
این مردم درمانده، نه تنها خودشان از خوانین بد نمیگویند، بلکه اگر کسی از خوانین انتقاد کند کُفر محض حساب میکنند و میگویند اگر کسی بدی از خان بگوید لال خواهد شد. اینها بخیالشان خان از آسمان افتاده یا پسر حضرت عیسی است… »
«امضاء-دلسوخته»
***
-توضیحات ذکر شده در پاورقی صفحات ۷۹ و ۸۰ کتاب:
سبعه: شامل آبادیهای: ایسین، بیونج، خشن آباد، تارُم، فارغان، فین و گله گاه بوده است.
جزیره قیس: جزیره کیش
اول برج حمل: اول فروردین
خطوت(جمع خط): نامه ها
استعجال: شتاب
اِطناب: دراز شدن گفتار/بسیار شدن گفتار.
احسنت به دارابیا به همون اندازه که باید پرداخت کنند پول میدادند.دیگه چاپلوسی نمیکردن.
حالا هم دست کمی از اون موقع نداره زمینهای منابع ملی حوالی سنگ چارک غیر قانونی دادن تحویل بعضی ها بین هر که دلشون خواست تقسیم میکنند نمیتونیم فرمان مقام معظم رهبری که برا حفظ منابع طبیعی و محیط زیست صادر کردند برای کی بود اینا که دارند کارخودشونا میکنند